مقدمه
چین با ترکیب سیاست‌های حکمرانی سخت‌گیرانه و توسعه فناوری‌های بومی، توانسته است به یکی از بازیگران اصلی در عرصه دیجیتال تبدیل شود. وی‌چت و بایدو به عنوان نمونه‌هایی از موفقیت فناوری‌های بومی، نشان‌دهنده توانایی چین در رقابت با غول‌های فناوری جهانی هستند. با این حال، چالش‌هایی مانند سانسور و نگرانی‌های مرتبط با حریم خصوصی، همچنان نیازمند توجه و مدیریت هستند. آینده اینترنت در چین، بستگی به توانایی این کشور در ایجاد تعادل میان کنترل دولتی و نوآوری دارد.
در این مقاله، به بررسی ساختار حکمرانی اینترنت در چین، نقش فناوری‌های بومی مانند وی‌چت و بایدو، و تأثیرات این سیاست‌ها بر توسعه اقتصادی و اجتماعی این کشور می‌پردازیم.
1ـ زیربنای اینترنت در چین
چین از سال 1994 به اینترنت جهانی متصل شد و از آن زمان تاکنون، اینترنت در این کشور به سرعت گسترش یافته است. بر اساس آمار، تا سال 2026 پیش‌بینی می‌شود تعداد کاربران اینترنت در چین به بیش از 940 میلیون نفر برسد. این کشور با توسعه شبکه‌های فیبر نوری و فناوری‌های 5G، توانسته است ضریب نفوذ اینترنت را در مناطق شهری به 98 درصد برساند. همچنین، شبکه‌های اینترنت پهن‌باند ثابت و سیار در سراسر کشور گسترش یافته‌اند و بیش از 96 درصد از خانوارها به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند.
2ـ سیاست‌های حاکمیتی و سانسور اینترنت
چین یکی از سختگیرانه‌ترین سیاست‌های حاکمیتی را در فضای مجازی اعمال می‌کند. دولت چین با استفاده از پروژه “دیوار آتش بزرگ” (Great Firewall)، دسترسی به بسیاری از وب‌سایت‌ها و پلتفرم‌های خارجی مانند گوگل، فیسبوک، و توییتر را مسدود کرده است. این سیاست‌ها با هدف حفظ امنیت ملی، کنترل اطلاعات، و حمایت از شرکت‌های بومی اجرا می‌شوند.
دیوار آتش بزرگ نه تنها دسترسی به وب‌سایت‌های خارجی را محدود می‌کند، بلکه ترافیک اینترنتی را نیز کنترل کرده و جریان اطلاعات را به نفع دولت چین هدایت می‌کند. این سیاست‌ها باعث شده‌اند تا شرکت‌های بومی مانند وی‌چت (WeChat) و بایدو (Baidu) به بازیگران اصلی فضای مجازی چین تبدیل شوند.
توسعه فناوری‌های بومی
چین با ایجاد زیست‌بوم دیجیتال مستقل، توانسته است شرکت‌های بزرگی مانند تنسنت، علی‌بابا و بایدو را به عنوان رهبران بازار دیجیتال معرفی کند. این شرکت‌ها نه تنها در چین بلکه در سطح جهانی نیز به رقابت پرداخته‌اند. به عنوان مثال، وی‌چت به عنوان یکی از محبوب‌ترین اپلیکیشن‌های پیام‌رسان در چین، بیش از یک میلیارد کاربر فعال دارد و خدمات متنوعی از جمله پرداخت آنلاین، اشتراک‌گذاری محتوا، و خدمات تجاری ارائه می‌دهد.
علاوه بر این، موتور جستجوی بایدو با سهم 70 درصدی از بازار جستجوی آنلاین چین، به عنوان رقیب اصلی گوگل در این کشور شناخته می‌شود. درآمد این شرکت‌ها از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی و داده‌های کلان (Big Data) نیز به طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. در چین تمام اپلیکیشن ها و پلتفرم های اجتماعی آمریکایی فیلتر هستند، اما چینی ها برای هر پلتفرم آمریکایی یک جایگزین چینی ایجاد کرده اند: بایدو به جای گوگل، تیک تاک به جای اینستاگرام، وی چت به جای واتس اپ؛ ویبو به جای توئیتر(ایکس)، علی بابا به جای آمازون. حتی در برابر پلتفرم های هوش مصنوعی آمریکایی نیز مدل چینی ایجاد کرده اند مانند دیپ سیک به جای چت جی پی تی.
نهادهای نظارتی
اداره فضای مجازی چین (CAC) به عنوان مهم‌ترین نهاد حکمرانی، وظیفه نظارت بر امنیت اینترنت، تنظیم مقررات و ترویج سیاست‌های دیجیتال را بر عهده دارد. این نهاد با همکاری وزارت صنعت و فناوری اطلاعات (MIIT) و وزارت امنیت عمومی (MPS)، سیاست‌های مرتبط با امنیت سایبری و مدیریت محتوا را تدوین و اجرا می‌کند.
قوانین و مقررات
چین با تصویب قوانینی مانند قانون امنیت سایبری در سال 2017، کنترل بیشتری بر داده‌ها و زیرساخت‌های اطلاعاتی اعمال کرده است. این قانون، شرکت‌های خارجی را ملزم به ذخیره‌سازی داده‌ها در داخل کشور کرده و دسترسی دولت به اطلاعات کاربران را تسهیل می‌کند.
فناوری‌های بومی: ستون فقرات اینترنت چین
یکی از ویژگی‌های برجسته اینترنت در چین، توسعه و رشد فناوری‌های بومی است. این فناوری‌ها نه تنها نیازهای داخلی را برآورده می‌کنند، بلکه به عنوان ابزارهای استراتژیک در رقابت جهانی نیز عمل می‌کنند.
وی‌چت (WeChat)
وی‌چت، محصول شرکت تنسنت، یکی از پرکاربردترین اپلیکیشن‌های چندمنظوره در چین است که بیش از 1 میلیارد کاربر فعال دارد. این پلتفرم خدمات متنوعی از جمله پیام‌رسانی، پرداخت آنلاین، خرید اینترنتی، رزرو تاکسی و حتی خدمات دولتی را ارائه می‌دهد. وی‌چت به عنوان پنجمین شبکه اجتماعی پرمخاطب جهان، نمونه‌ای از موفقیت فناوری‌های بومی چین است.
ویژگی‌های کلیدی وی‌چت
پرداخت الکترونیکی: کیف پول دیجیتال وی‌چت، امکان پرداخت آسان و امن را فراهم کرده و به یکی از ابزارهای اصلی تجارت الکترونیک در چین تبدیل شده است.
خدمات اجتماعی: از اشتراک‌گذاری محتوا تا ارتباطات ویدیویی و صوتی، وی‌چت توانسته است نیازهای ارتباطی کاربران را به طور کامل پوشش دهد.
کاربردهای دولتی: این پلتفرم برای ارائه خدمات دولتی مانند پرداخت قبوض و رزرو وقت اداری نیز استفاده می‌شود.
بایدو (Baidu)
بایدو، موتور جستجوی بومی چین، با سهم 70 درصدی از بازار جستجوی آنلاین این کشور، به عنوان “گوگل چین” شناخته می‌شود. این شرکت با بهره‌گیری از فناوری هوش مصنوعی، خدماتی مانند جستجوی صوتی، ترجمه هوشمند و تبلیغات هدفمند ارائه می‌دهد.
آمار و دستاوردهای بایدو:
بیش از 750 میلیون کاربر فعال ماهانه.
درآمد سالانه بیش از 4.8 میلیارد دلار در سال 2019.
استفاده گسترده از فناوری هوش مصنوعی برای بهبود دقت و سرعت جستجو.
علی‌بابا و تنسنت
علی‌بابا و تنسنت، به همراه بایدو، سه غول فناوری چین را تشکیل می‌دهند که به اختصار BAT نامیده می‌شوند. این شرکت‌ها نه تنها در چین بلکه در سطح جهانی نیز در حوزه‌هایی مانند تجارت الکترونیک، خدمات ابری و بازی‌های آنلاین پیشرو هستند.
تأثیرات اقتصادی و اجتماعی اینترنت در چین
اینترنت در چین نه تنها به عنوان یک ابزار ارتباطی، بلکه به عنوان یک محرک اقتصادی و اجتماعی عمل کرده است. توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و فناوری‌های بومی، تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد و جامعه چین داشته است.
اقتصاد دیجیتال
اقتصاد دیجیتال چین در سال بیش از 1 تریلیون دلار ارزش‌گذاری شد و بیش از 64 درصد از جمعیت این کشور به اینترنت دسترسی داشتند. این رقم تا سال 2025 پیش‌بینی می‌شود به 940 میلیون نفر برسد. رشد سریع تجارت الکترونیک و پرداخت‌های دیجیتال، چین را به یکی از بزرگ‌ترین بازارهای آنلاین جهان تبدیل کرده است.
اشتغال و نوآوری
توسعه فناوری‌های بومی، فرصت‌های شغلی گسترده‌ای ایجاد کرده و چین را به یکی از مراکز اصلی نوآوری در جهان تبدیل کرده است. شرکت‌هایی مانند علی‌بابا و تنسنت با ایجاد اکوسیستم‌های استارتاپی، از کارآفرینان و نوآوران حمایت می‌کنند.
چالش‌های اجتماعی
در کنار مزایا، اینترنت در چین چالش‌هایی نیز به همراه داشته است. سانسور گسترده محتوا و نظارت بر فعالیت‌های آنلاین، نگرانی‌هایی در مورد آزادی بیان و حریم خصوصی ایجاد کرده است. سیستم اعتبار اجتماعی، که بر اساس رفتار آنلاین افراد امتیازدهی می‌کند، نیز بحث‌برانگیز بوده است.ش