یک شرکت هوش مصنوعی چینی به نام “دیپ سیک” با فناوری جدید خود، که برخی آن را با مدل “چت جی پی تی” محصول شرکت آمریکایی “اپن ای آی” مقایسه می کنند، توجهات جهانی را به خود جلب کرده و بازارهای جهانی را به لرزه انداخته است.
شرکت چینی سازنده دیپ سیک، مستقر در “هوانگژو”، ماه گذشته مقاله ای منتشر کرد که در آن مدعی شده بود توسعه این دستیار هوش مصنوعی با کمتر از 6 میلیون دلار سرمایه گذاری و با توان محاسباتی تراشه های “اچ 800”، ساخت شرکت “انویدیا” انجام شده است. این مبلغ 10 برابر کمتر از چیزی است که شرکت آمریکایی “متا” برای ساخت فناوری جدید هوش مصنوعی خود هزینه کرده است.
این دستیار هوش مصنوعی اکنون با پیشی گرفتن از رقبای خود در صدر جدول بیش ترین تعداد دانلود شده در “اپ استور” قرار دارد. این خبر بسیاری از سرمایه گذاران در عرصه های مرتبط با هوش مصنوعی را به این تردید انداخته که آیا سرمایه گذاری های چند میلیارد دلاری که برخی از غول های فناوری در آمریکا برای توسعه هوش مصنوعی تبلیغ می کنند، به صرفه است یا خیر.
در پی این تحول، سهام بسیاری از شرکت هایی که مستقیم یا غیر مستقیم با صنعت هوش مصنوعی در ارتباط هستند، افت چشمگیری کرد. برخی گزارش ها این میزان افت را در حد 2500 میلیارد دلار تخمین زده اند؛ اما این دیپ سیک چیست و چرا این “چت بات” هوشمند چینی توانسته است بزرگ ترین غول های هوش مصنوعی آمریکا را تحت تاثیر قرار دهد؟ آیا این تاثیر گذاری، واقعی است یا یک عملیات روانی در بازارهای بورس است؟ تاثیر دیپ سیک بر شرکت های آمریکایی و کاربران ایرانی چه خواهد بود؟
در همین زمینه روزنامه نوآوران با دکتر حمید ضیایی‌ پرور، دانش‌ آموخته دکترای ارتباطات و پژوهشگر هوش مصنوعی گفت و گویی انجام داده و نظر وی را درباره تأثیرات این رویداد جویا شده است.
دکتر ضیایی‌پرور از جمله کارشناسانی است که هم در حوزه علم و هم در حوزه عمل دارای تجربیات گران‌قدری است. وی علاوه بر دو دهه تجربه رسانه نگاری، در سال های اخیر به عنوان پژوهشگر هوش مصنوعی مولد تحقیقات متعددی انجام داده است.
ایشان هم چنین تا کنون ده ها کارگاه عملی کاربرد هوش مصنوعی در ارتباطات، رسانه و روابط عمومی برگزار کرده است.

 

نوآوران: لطفاً توضیح دهید دیپ‌سیک چیست و چگونه کار می‌کند؟

دیپ‌سیک (Deep Seek) یک استارت آپ هوش مصنوعی چینی است که در سال ۲۰۲۳ توسط “لیانگ ونفنگ” تأسیس شد. این شرکت مدل‌های هوش مصنوعی منبع‌ باز توسعه می‌دهد که جامعه توسعه‌ دهندگان می‌توانند آن‌ها را بررسی و بهبود بخشند. دفتر مرکزی دیپ ‌سیک در هانگژوی چین واقع شده است. این مدل با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری عمیق و شبکه‌های عصبی پیشرفته، قادر است حجم عظیمی از داده‌ها را پردازش و تحلیل کند و الگوهای پیچیده را شناسایی نماید. این قابلیت‌ها به دیپ‌ سیک امکان می‌دهد تا در حوزه‌های مختلفی مانند پردازش زبان طبیعی، کدنویسی، و حل مسائل پیچیده مورد استفاده قرار گیرد.

 

نوآوران: چه تفاوت‌هایی بین دیپ‌ سیک و مدل‌های هوش مصنوعی غربی مانند (ChatGPT) وجود دارد؟

یکی از تفاوت‌های اصلی دیپ ‌سیک با مدل‌های هوش مصنوعی غربی، هزینه پایین توسعه آن است. در حالی که توسعه مدل‌هایی مانند (GPT) از (OpenAI) بیش از ۱۰۰ میلیون دلار هزینه داشته است، دیپ‌ سیک با بودجه‌ای حدود ۶ میلیون دلار توسعه یافته است. این کاهش هزینه به دلیل استفاده از تراشه های نیمه‌ پیشرفته و ارزان‌ تر و هم چنین بهره‌گیری از روش‌های بهینه‌ سازی در فرآیند آموزش مدل است.
علاوه بر این، دیپ‌ سیک با استفاده از سیستم (Multi-token) ،قادر است متون را با سرعت بالاتر و دقت ۹۰ درصدی پردازش کند، که این امر در پردازش حجم بالای داده‌ها بسیار مؤثر است.

 

نوآوران: چرا دیپ‌ سیک باعث نگرانی در میان شرکت‌های فناوری غربی شده است؟

موفقیت دیپ‌ سیک در توسعه مدل‌های هوش مصنوعی با هزینه کمتر و کارایی بالا، معادلات صنعت هوش مصنوعی را تغییر داده است. این موفقیت نشان می‌دهد که می‌توان مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی را با بودجه کمتر و بدون نیاز به زیرساخت‌های گران‌قیمت توسعه داد.

 

نوآوران: مقدار ضرری که به بورس آمریکا از ماجرای دیپ‌ سیک وارد شده چقدر است؟ به تفکیک شرکت‌ها، آماری وجود دارد؟

طبق گزارش‌ها، این مدل تهدیدی برای تسلط شرکت‌های پیشرو هوش مصنوعی مانند “انویدیا” محسوب می‌شود و باعث کاهش ۵۹۳ میلیارد دلاری ارزش بازار انویدیا شد. علاوه بر انویدیا، سایر شرکت‌های فناوری نیز با کاهش ارزش سهام مواجه شدند. به‌ عنوان مثال، سهام شرکت‌های “برودکام”، “مایکروسافت “و “آلفابت” نیز کاهش یافت.

 

نوآوران: آیا این افت شدید ارزش بازار شرکت‌های فناوری آمریکا، نشانه‌ای از تغییر موازنه قدرت در صنعت هوش مصنوعی است؟

بله، دیپ‌ سیک به‌عنوان یک مدل هوش مصنوعی کم‌‌هزینه، تعادل قدرت را در صنعت هوش مصنوعی دستخوش تغییر کرده است.

 

نوآوران: واکنش شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکا به این اتفاق چه بوده است؟

شرکت‌های آمریکایی واکنش‌های متفاوتی به این ماجرا نشان داده‌اند. انویدیا که به‌ عنوان تأمین‌کننده اصلی پردازنده‌های مورد نیاز برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی شناخته می‌شود، بیش ترین ضربه را متحمل شده است. این شرکت اعلام کرده که قصد دارد سرمایه‌ گذاری‌های خود را در حوزه بهینه‌ سازی تراشه‌ها و کاهش هزینه‌های پردازشی افزایش دهد تا هم چنان جایگاه خود را در بازار حفظ کند.
از سوی دیگر، شرکت‌هایی مانند “مایکروسافت” و “گوگل” نیز تلاش کرده‌اند با معرفی نسخه‌های جدید مدل‌های زبانی خود و ارائه قابلیت‌های پیشرفته‌تر، برتری تکنولوژیکی خود را به نمایش بگذارند.

 

نوآوران: واکنش (OpenAI) علیه دیپ‌ سیک چه بوده است؟

OpenAI بیانیه‌ای صادر کرده و در آن شرکت‌های چینی – از جمله دیپ‌سیک – را به سرقت فناوری متهم کرده است. OpenAI ادعا می‌کند که این شرکت‌ها با استفاده از روش‌هایی مانند “تقطیر دانش”، (Knowledge Distillation)، بخش‌هایی از کدها و فناوری‌های آن‌ها را کپی کرده‌اند.
در واکنش به این اتهامات، دیپ‌ سیک هر گونه سرقت فناوری را رد کرده و تأکید نموده تمامی مدل‌ها و فناوری‌های آن ‌ها به‌صورت مستقل توسعه یافته‌اند.

 

نوآوران: تقطیر دانش چیست؟

تقطیر دانش یا (Knowledge Distillation) یک تکنیک پیشرفته در آموزش مدل‌های هوش مصنوعی است که به توسعه مدل‌ های کوچک تر و کار آمدتر کمک می‌کند. در این روش، یک مدل بزرگ و پیچیده (مدل معلم) آموزش داده می‌شود و سپس اطلاعات آن برای آموزش یک مدل کوچک تر و سبک‌ تر (مدل دانش‌آموز) استفاده می‌شود.

 

نوآوران: آیا آینده هوش مصنوعی به سمت مدل‌های ارزان‌تر و در دسترس‌تر حرکت خواهد کرد؟

به احتمال زیاد، بله. موفقیت دیپ‌ سیک نشان داد که می‌توان مدل‌های هوش مصنوعی را با هزینه‌ای کم تر و کارایی بالا توسعه داد. این موضوع می‌تواند باعث تغییر در الگوی توسعه و توزیع مدل‌های هوش مصنوعی شود.

 

نوآوران: ماجرای دیپ‌ سیک چه تأثیری بر کاربران ایرانی خواهد داشت؟

یکی از مهم‌ترین تأثیرات این رقابت، افزایش گزینه‌های در دسترس کاربران ایرانی در حوزه هوش مصنوعی است. از آن جا که بسیاری از مدل‌های غربی مانند (ChatGPT) و (Google Gemini) و (Claude) برای کاربران ایرانی محدودیت دارند، ظهور دیپ‌ سیک می‌تواند یک جایگزین قدرتمند و بدون محدودیت‌های تحریمی باشد.
مدل‌های هوش مصنوعی مانند (GPT–4) به دلیل هزینه‌های بالای پردازش، معمولاً نیاز به اشتراک‌های پولی دارند. دیپ‌ سیک نشان داده که می‌توان مدل‌های قدرتمند را با هزینه‌ای کم تر توسعه داد، بنابراین احتمالاً هزینه‌های خدمات هوش مصنوعی در سطح جهانی کاهش خواهد یافت. این موضوع می‌تواند به نفع کاربران ایرانی باشد که به دنبال دسترسی مقرون‌ به‌ صرفه به این فناوری‌ها هستند.

 

نوآوران: آیا ممکن است کل ماجرای دیپ‌ سیک یک بازی روانی در بورس بوده باشد تا سهام برخی شرکت‌ها افت کند و سپس توسط برخی سرمایه‌گذاران خریداری شود؟

این احتمال کاملاً وجود دارد و نباید از آن غافل شد. در بازارهای مالی، بازی‌های روانی و عملیات تأثیر گذاری بر قیمت سهام بارها دیده شده است. چند نشانه وجود دارد که می‌تواند این فرضیه را تقویت کند: افت ناگهانی و شدید ارزش بازار شرکت‌های فناوری، عدم ارائه شواهد قوی از برتری مطلق دیپ‌ سیک و خرید مجدد سهام در قیمت پایین‌تر و بازی رقابتی در حوزه هوش مصنوعی، احتمال دولت های غربی خصوصاً آمریکا را افزایش داده است.

 

نوآوران: آیا درست است که بخشی از افت سهام شرکت های آمریکایی برگشته است؟

بله. در پی بروز اطلاعاتی در باره احتمال سرقت داده های “اوپن ای آی”ًتوسط دیپ سیک؛ ارزش سهام برخی شرکت های آمریکایی تا این لحظه 7 درصد افزایش یافته است.

 

نوآوران: آینده دیپ‌ سیک و این ماجرا را چگونه می‌بینید؟

با توجه به موفقیت‌های اولیه دیپ‌ سیک و تأثیر آن بر بازار جهانی هوش مصنوعی، انتظار می‌رود که این “استارت آپ” به توسعه مدل‌های پیشرفته‌تر ادامه دهد و نقش مهمی در آینده هوش مصنوعی ایفا کند.
هم چنین، ممکن است در آینده نزدیک شاهد افزایش رقابت بین دیپ‌ سیک و شرکت‌های فناوری غربی باشیم که می‌تواند به نوآوری‌های بیش تر و کاهش هزینه‌ها در این حوزه منجر شود. شاید هم شاهد این باشیم که به طور کلی موج ایجاد شده توسط دیپ سیک کاملاً فروکش کند و معلوم شود این ماجرا یک عملیات روانی و رسانه ای بوده است.
به هر حال نباید قضاوت قطعی داشت و تا رسیدن به دیدگاه قطعی باید چند هفته ای صبر کرد.

 

نوآوران: از این که در این گفت و گو شرکت فرمودید، بی نهایت سپاسگزارم.

من نیز سپاسگزارم.